Familie Peltzer-von Ziegesar, wetenswaardigheden..

Kasteel Berg, Luxemburg

Hier groeide Ernestine Louise Auguste von Ziegesar op

Inhoud

Dankzij de website ben ik in contact gekomen met een nieuwe familielijn, de familie Peltzer (en wat nu blijkt, mijn (onze) verre achternicht Hannie Peltzer) die haar overvloedige informatie met mij wilde delen. De lijn loopt via een dochter van Dr. Jan Kips en zijn echtgenote Alida Christina van Wijk: Alida Christina Kips, echtgenote van Willem Ernst Wüppermann, een bevlogen militair die de rang van Luitenant Generaal titulair heeft bereikt en tevens een talentvol auteur was. Hannie is in het gelukkige bezit van een haast complete familiehistorie met prachtig fotomateriaal en de bijbehorende documentatie. De stamvader van de familie Peltzer, Willem Frederik huwde nl in 1852 Ernestine Louise Auguste von Ziegesar, dochter van Willem Hendrik Baron von Ziegesar. Zij hield een familiedagboek bij wat een schat aan gegevens heeft opgeleverd en een haarscherp beeld weergeeft van het leven in de 19e eeuw, met alle ups en downs. Dit allemaal wil ik u daarom niet onthouden. Willem Hendrik von Ziegesar had een niet onbelangrijke functie: Directeur der Domeinen van Koning Willem II en de Prins Hendrik van Luxemburg. Ernestine Louise von Ziegesar groeide daarom op in het slot Berg in Luxemburg. Willem Frederik Peltzer kwam uit hoofde van secretaris-thesaurier bij de nalatenschaps-commissie van Koning Willem II (gestorven in 1849) al regelmatig op bezoek bij zijn aanstaande schoonouders en echtgenote in kasteel Berg. Ook namens Hannie veel lees- en kijkplezier!

Dagboek van Ernestine:

April 1878:

1 april. Een brief van Albert en zijn dochter Marie uit Madioen (zwager 1830-1894, resident). Albert raadt Herman (zoon 1853-1904) af om zonder aanstelling naar Indie te komen. Het zou beter zijn, als hij geen geluk heeft bij zijn examen, hier nog een jaar langer te studeren (we zullen er het beste van hopen). Verder vertelt Albert dat Marie (zijn enige dan levende kind Marie Sophie Adelaide 1859-1942) doodziek geweest is en Leentje, toen Marie weer beter was, eveneens door de zorgen en de angst over hun enige kind dat zo ziek was. Beide waren zij zeer verbaasd dat zij geen brief gekregen hadden waarin hun overplaatsing stond. Albert bestelde tuig voor 2 paarden, heel mooi met zilver laten beslaan, kosten zonder verpakking f 500,-. Marie (19 j) bestelde twee jurken en 3 dozijn kousen. De jurken zijn al besteld, ook heb ik bedacht dat het prettig zou kunnen zijn als ik plisse en wat fluweel en kant voor in de jurken mee stuurde. Papa was bij Spanjerd om over Herman te praten. Over het algemeen is hij tevreden en zelfs ingenomen met Herman en hij vindt hem talentvol en olijk. Wij willen het beste voor zijn examen hopen.

Een telegram uit Suez is aangekomen; Voorwaarts (het schip) alles wel.

2 april. 29 maart Bertha geschreven (Batavia). Een brief van Guus, die verheugt zich erg op 2 vrije dagen met Pasen en heeft grote plannen vanwege de reis in de grote vakantie. Hij schijnt goed te leren (KMA Breda) en ook geen straf op te lopen.

Vandaag bij Pauline (moeder van Piet van der Burgh) geweest en Dienana is vandaag bij Pieteken aan het werk gegaan als meisje van het kind. Zij heeft veel naar Bertha (dochter) en Ernstje (Johan Willem Ernst Royen, zoon van Bertha geb. 1867) gevraagd. Vandaag is Emma gewogen 73 kilo 2 ons, ik ook 83 kilo 3 ons.

3 April. Naar het nieuwste Diligentia concert geweest met Caroline. Daar in de foyer ter Spil gezien met zijn bruid, algemene felicitaties van de bekenden, die er rondom leken te staan. Een onbelangrijk, lelijk ding. Oostindisch, enz. De moeder zag er uit als een oude kunstrijdster te paard en bovendien wisten ze zich helemaal niet te gedragen. Hij zag mij en groette. (H. van Swinderen uit Zwolle). Vandaag een brief uit Heinrichau. Met de arme Marie (Marie von Franckenberg-Peltzer, Willems zuster, 1826-1883) gaat het slecht.

4 April Ze is zo zwak dat ze zich direct na het eten uitkleedt en een paar uur naar bed gaat, omdat ze zich te zwak voelt om op te blijven. Rienderhoff was bij Emma en vond haar beduidend beter. Hij komt niet terug als hij niet gehaald wordt. Zij moet echter uit Rotterdam naar hen komen. De grote hoeveelheden melk en eieren worden tot het minimum teruggebracht en er komt langzaam daarvoor in de plaats vlees en bouillon. Tot 6 uur geen wijn, slechts eenmaal per week s avonds.

8 April Zojuist is Ernstjes baker Voermanns gestorven. Weet niet wat haar gemankeerd heeft. Zij was 20 dagen geleden nog bij mij.

Kleine Pieteken kan al alleen lopen. Minna Weylandt (Wilhelmina Weylandt geb. de Bas) bevallen van een dood kind (meisje) bijzonderheden niet bekend.

Een brief van Bertha uit Suez.

11 April Aan B. (Bertha) geschreven (Batavia).

13 April Met Emma, Lintz père et fils naar de fabriek van Kempen (zilver) geweest om daar de voorwerpen bestemd voor de tentoonstelling te zien (Parijs) (wereldtentoonstelling 1878). Daar Pau, Blaauw, haar moeder en zoon (Pauline, Gillis Blaauw, moeder Pauline en Piet van der Burgh. Zijn vrouw Eugenie een jaar eerder overleden) aangetroffen. Samen naar Voorschoten gewandeld, daar weer gewogen. ’s Avonds was de familie bij ons samen op de thee.

14 April Prins Hendrik verloofd met de dochter van prins Fr. Karl von Pruisen (Marie), 23 jaar oud, heel lief en mooi. Louis (zoon van Henri, Den Helder, pas 13 j) als Adelborst op de thee.

15 April Vandaag Louis te eten, ziet er heel goed uit

16 April De oude mevrouw de Bas gestorven. Bij Pau en Bl. geweest op een gezellig avondje.

17 April De stad ziet donker van de vlaggen voor prins H. (Hendrik). Louis is vandaag weer teruggekomen.

19 April Herman is voor de paasvakantie thuis. De jas verkoopt de luitenant namens een oude dame f 25, is dat niet grandioos?

20 April Grootmoeder is jarig (Wiesbaden). Guus gekomen, ziet er heel goed uit Telegram dat B. (dochter Bertha) te Batavia is aangekomen.

21 April Met Guus (zoon) en Van de Velden (vriend) naar Halfweg (uitspanning Scheveningen) gewandeld en met Papa en Mama en Nelly (de hond). Het is prachtig weer. Herman blijft bij zijn studie.

22 April Met hetzelfde gezelschap naar Scheveningen naar Fr Rauch. Een prachtig onweer op zee. Vele toiletten (kleding) bedorven. Wij zijn per wagen thuisgekomen, omdat Guus om 6 uur weer weg moest.

23 April Jullie pendule, gravures en tafel enz. gezien bij van Eul’s (? venduhuis), ziet er goed uit.

24 April Vandaag trouwdag van Liesje Gervings in de Engelse kerk. Partij en receptie in Bellevue. Blom en Stiers zijn ‘s avonds bij ons geweest om te homberen (kaartspel voor 3 personen).

25 April Anna Spagjard (Spanjerd) gestorven als gevolg van een operatie aan de hals, was overigens al sinds lang teringlijdend (tuberculose)

26 April Groot feest bij Emma. Hanti (zoon Emma en Johan Willem Lintz, geb. 1870) is 8 jaar geworden. 18 kinderen, poppenkast, vuurwerk en bal.

27 April Zuster Marie’s verjaardag. ’s Avonds Blau en Pau (Pauline en Blaauw) bij ons om whist te spelen. Echt beloofd van mijn kant ze in Woerden 2 dagen te bezoeken. De meubels zijn verkocht, ook de pendule, gravures enz. en een paar dingen van ons. Heeft tesamen ongeveer f 150 opgebracht (bij het Venduhuis).

28 April Vader Lintz’ verjaardag. ’s Avonds daar een grote soirée. V.d. Burgh, Minna (Wilhelmina Weylandt-de Bas), Papa (Ernestines man) en ik. ’s Middags met Papa in Zorgvliet (begraafplaats) geweest, alles al in knop, over 8 dagen staat alles in volle bloei.

29 April Niets bijzonders.

30 April Eind van de opera zoals gewoonlijk.

De lijst van de verkochte meubels gekregen Bertha (Naar Indië vertrokken)

Pendule fl 38 Werktafeltje fl 7.75 Gravure in lijst fl. 8.75 Lotte fl. 3.90 gravure fl. 8.50 plaat fl. 6 Prins stoel fl. 10.30 Schrijfcasette H. fl. 3… Schrijfcasette B fl. 2.40 Coin(?) fl. 7.75 2 voetenbankjes fl. 5.25 Een mantel fl. 25 min onkosten? fl. 118.80

W.F.P. . (Ernestines man Willem Frederik Peltzer) Waschtafel fl. 10.50 Werktafeltje fl. 7.40 Naaimachine fl. 18 2 gebronsde candelabres fl. 12 fl. 48.00 Af onkosten

1 Mei Herman heeft zijn kamer verhuurd en komt de laatste 6 weken voor het examen thuis wonen.

2 Mei Bertha geschreven (Batavia) Vanavond whist met Boefroy en Blom Coster. (1817-1904, ongehuwd gebleven, lijfarts van prins Frederik)

3 Mei Blom is erg ziek van rheumatiek en lijdt heel veel pijn. De arme.

5 Mei Jenny’s (Eugenie v.d. Burgh-Schmidt) verjaardag. Lange gezamenlijke wandeling in Zorgvliet (begraafplaats, zij is een jaar eerder overleden), alles in bloei, lelies en lelietjes-van-dalen

6 Mei Papa (Ernestines man) heeft kennis gemaakt met de raad voor Indië Levyssohn Norman (Mr David Henri Levyssohn Norman in 1877 benoemd tot Raad van Ned. Indië) Een man die H. (Herman?) wel van nut kan zijn.

7 Mei De dingen voor Albert zijn nu verstuurd. Overijssel (schip). 2 tuigen voor paarden met toebehoren, 2 jurken. Van ons een paar cadeaux nots. Familie Grolß (?) Aan Adolf en Cl. geschreven (Ernestines broer en zijn vrouw Clara Altenberg)

7 Mei Prins van Oranje (Schip) Point de Galle (in het Suez kanaal). Naar mevr. Dielwart geweest, die weer veel beter was. Ze woont vlakbij ons (Heulstraat 2), bij de (hof)fotograaf (H.W.) Wollrabe (Noordeinde 96) juist tegenover Madelein 7.

8/9 Mei Bij v.d. B. geweest met Emma, H., Pau en lekker whist gespeeld.

10 Mei Papa (Ernestines man) naar Amsterdam, het plan om naar Roermond te gaan aanstaande (zondag)

12 Mei Kleinenberg heeft gisteren de hele dag met en bij ons doorgebracht en geslapen.

12 Mei Zondag door een brief van Mevrouw Timmerman, verplaatst naar de 2e helft van Juni. Vandaag gaan we weer voor de eerste keer naar de tent. (zomer-sociëteit). met de familie Dielwart

13 Mei Vandaag kermis. Papa en ik gaan naar Kunst en Wetenschappen. (Diligentia, gebouw met evenementen)

14 Mei Kermisweek. Zijn een keer met E. (Emma), Jan en Lintz (Emma’s man en zijn vader), v.d. Burgh (Eugenie/Jenny’s man) naar het circus geweest, Carré. Verder zijn Papa en ik naar Kunst en Wetenschappen (Diligentia) gegaan, precies zoals vorig jaar.

20 Mei Stevige verkoudheid. Papa, Herman en ik hebben vandaag aan Guus geschreven. Gisteren en vandaag harde westerstorm, zodat de arme boeren erg te lijden hebben.

18 Mei De Voorwaarts (schip met Bertha) uit Batavia vertrokken. Groot nieuws. De koning (W III) heeft een plan en volgt het goede voorbeeld van zijn broer H. (Hendrik). Hij schijnt aan de dochter van Denemarken, prinses Thyra (32 j. jonger, ging niet door), zijn hand aangeboden hebben. Haar ene zuster is kroonprinses van Rusland en de andere van Engeland. Het is een betere familie dan men vroeger gevreesd had.

23 Mei Brief aan Bertha naar Batavia geschreven. 10 hapjes in Belle gegeten. (Bellevue?)

24 Mei Voorwaarts vergaan bij Penang (nr 317 Nat. Archief den Haag, ss. “Voorwaarts”, gestrand bij Muka Head 1878. Bij Penang Maleisië)

30 Mei Eerste brief van onze Bertha (dochter, getrouwd met Henry Roijen, militair). Zij heeft onderdak bij kolonel Luimes, allen maken het goed. De 22e April heeft ze de brief verzonden over Brindisi.

2 Juni Aan Mama geschreven over B’s aankomst. Christine Beaugardi (Beauregard?) gestorven aan de tering. De Villeneuve plots gestorven, typhus.

Op de keizer geschoten, men vreest wondkoorts, 30 grof schroot uit de wond gehaald. Hij is nu bijna 81 jaar oud. (mrt 1797-1888, 90j, 2 Juni in Berlijn een moordaanslag op keizer Wilhelm I. Nobiling schoot met een schrootlint vanuit Unter den Linden op de in de Tiergarten wandelende keizer).

31 Mei Bij mevrouw Oldenburg Vorstius (huw. 1847, man overl. 1855, 6 kind.) geweest. Adriaan/Adrienne is uit Indië komend gestorven. Verder niets gebeurd.

8 Juni Vooravond van het zilveren feest (25 j huw. Feest). Grote reisplannen. Met Emma, Jan en Hanti wezen rijden over Scheveningen in de kleine Landauer. Mooie herinnering aan Bertha, omdat zij altijd de kleine landauer voor zichzelf bestelde. ’s Avonds het aanbieden van de cadeaux door Herman van hem en Guus. Twee schattige kleine vingerdoekringetjes van zilver, later als ze eenmaal meer geld hebben, zal er iets groters komen, meent Herman.

9 Juni Reis naar Vlissingen om de havenwerken te zien, prachtig. Helaas is het achterste deel stil en treurig. Vandaar naar Middelburg, gelogeerd in hotel Abdij Heel interessante oude gebouwen, prachtig stadhuis met een zaal uit de 14e eeuw. Het was heel interessant en alles is nog goed bewaard.

10 Juni Na Antwerpen of liever over Antwerpen

11 Juni naar Gent, een heel interessante stad met er omheen, veel bloementeelt, oude huizen, grote oude kerken. Stadhuis in gotische stijl. Bij Gent de ruïne van de abdij bezocht, heel oud, uit het jaar 600 na Christus. Oude graven gezien, Mozaiek vloer, grafstenen, tempel enz. uit de 13e eeuw. De burcht van de graven van Vlaanderen is uit die zelfde tijd.

Grote onrust in Gent vanwegen de verkiezing van de afgevaardigden. De schijnbare vrede van de katholieken en geuzenpamfletten. Grote vreugde, de liberalen hebben gewonnen. Vuurwerk, illuminatie en vlaggen, optocht en muziek. Wij logeerden in Hotel de Vienne, in de stad op de markt.

De reis van Antwerpen naar Gent in een kleine trein door het Land van Waes. Heel romantisch. Boemeltrein met vol volksmensen.

12 Juni Weer terug over Antwerpen. Hier in den Haag door Herman en Emma opgewacht. (zoon en nichtje)

Geweldig arrangement van bloemen en cadeaux. 6 prachtige boeketten van de verschillende kennissen. Van Albert en Leentje een olie- en azijnstel van zilver en koffielepeltjes. Van Heinrichau (Marie en Emil) twee prachtig bewerkte servetringen in een etui. Van Jan (Lintz, ook Thesaurie) en Emma (Lintz-Schmidt) een zware vislepel, van Marie en Henri (den Helder) een paar bloemenvazen met zilveren voet, vader Lintz (ook Thesaurie) zoutvaatje met zilveren voet, Couturier (Thesaurie) Nooly (houtsoort) lepels en messen, prachtig. Mina Jurrins een taart.

Noch van Mama, noch van Adolf een brief, noch van de Fischbachen (zuster Marie Schmidt-von Ziegesar, ze wonen in Fischbach) wat me zeer verbaast.

Ik kreeg van mijn Willem de verloren oorbel (briljant) weer terug, vervangen door een nieuwe, en Wilhi (Willem) van mij een wandelstok van riet met ivoor (nog in de familie)) Guus kreeg een zegelring met het wapen en Herman kreeg manchetknopen en verder geld. Voor Bertha hebben we nog niets uitgekozen. Jut gestorven.
Bahnhof

13 Juni Leentje (Lena Jeekel, Albert, de resident) geschreven. Bertha (dochter) geschreven naar Batavia

15 Juni Met Emma, Jan, Hanti, Papa en mijzelf (gezin Lintz, Willem en Ernestine) met de bekende landauer met kleine Rocinante (naam van het paard, van Don Quichottes Rocinante?) naar Scheveningen gereden. Daar tot ½ 10 gebleven. Heel mooi weer, vervolgens de koffer gepakt en naar Alfred’s moeder, naar Roermond gegaan. Daar dus zaterdag de 15e met stortregen aangekomen, afgehaald door T. en Tintje (?), een heel lief, slank jong ding, die ons ook aan levendig aan onze Bertha herinnerde. Het regenweer hield twee dagen aan, er was daar kermis en op zondag familiediner. De dochter Marieke uit Frankrijk met man en kindje van 20 maanden en zuster Nathalie, zijn op deze dag, tijdens het eten als een bliksemschicht in ons midden gevallen na 4 maanden wachten na een zwaar ziekbed van 7 maanden. Het mooie haar van de 27 jarige vrouw zat nog in de war en was heel lang. Ze was heel mager en heel zwak. Toen wij juist met het dessert wilden beginnen, keken de gestalten waar zo lang naar verlangd was, zonder getelegrafeerd te hebben of zelfs maar aangebeld te hebben, door het raam naar binnen. De goede moeder rende met een schreeuw naar de huisdeur, waardoor zij een langdurige indigestie kreeg. (Roermond, familie Timmermans: vader Henri (Drukkerij), Alfred, Nathalie, Thisa/Tintje? en Marieke (Marie de la Stall) met haar man en baby Loulout uit Frankrijk)

16 Juni De vreugde was te plotseling en had tenslotte slecht voor ons allemaal kunnen aflopen, maar de goede en sterke natuur heeft zich maar een ogenblik verloochend. Algemene vreugde en vreugde tot laat in de avond. Hoe langer hoe meer. Een toneelvoorstelling in mijn kamer door de moeder met haar 3 dochters in rode kostuums (fantasie) met zang en dans. De herstellende wordt 17 Juni zienderogen beter

De volgende dag diner bij Henri T. (Timmermans) en zijn goede vrouw Maria, heeft zich zeer ingespannen. Met 12 zaten we aan tafel. Tot 11 uur vanaf half 5. Behalve de familie bevonden zich daar dokter Hagen naast de heer Berkelmann, koopman, dan de heer Perret die de halve wereld al bereisd heeft. In de 8 dagen dat ik daar was, werd bijna uitsluitend Frans gesproken. We hebben allerlei uitstapjes naar buiten gemaakt, steeds en famille en allerlei rustige dingen thuis, zodat Marie de La Stall met ons mee kon doen. Het kleine meisje, dat Loulout heet, was graag bij mij, en zij heeft dezelfde kleine ogen met net zulke lange leuke haarlokken als Ernstje (Bertha’s zoon).

19 Juni Daar de brief van Papa uit den Haag gekregen, waarin hij vertelt dat Herman (zoon) met zijn examen is begonnen en dat hij tamelijk tevreden met het eerste kon zijn. We zullen er het beste maar van hopen.

22 Juni Brief uit Salatiga en goede berichten van Bertha (Java, tussen Semarang en Djokjakarta)

24 Juni Weer van daar weg (Roermond) en naar Breda. Daar een geslaagde verrassing door Willem, Herman broer (na 14 j Indië in Princenhage bij Breda) en Gustav (zoon, KMA) haalden ons af. Daarvandaan nog samen met de 3 meisjes van Herman (Amalia, Clara, Caroline of Annetje?) een tochtje gemaakt. Caroline (Bohl, Hermans vrouw) bleef thuis en ‘s avonds zijn we daar gebleven. Toen onze Gustav weer naar de Academie was, hebben we bij Herman overnacht. De volgende dag hier weer aangekomen.

24 Juni Maandag zijn we naar de dierentuin geweest.

25 Juni Dinsdag thuis gebleven bij Emma. Woensdag tent (zomer-sociëteit). Mevrouw Dielwart is meegegaan, (grote hitte, zodat het ‘s avonds nog meer dan 80 graden (26,7 oC) was) Donderdag na het eten met het Landauertje naar Scheveningen gereden. Lilly v.d. Hart (geb. 1843), nog een goede bekende, was erbij. Dochter van de gouverneur van Celebes, die begin jaren 50 vermoord is door de Priesters, 43 jaar oud. (Grootvader Machielse (Michiels) generaal) Alexander van der Hart (1809-1855) trouwde in 1840 met een dochter van generaal A.V. Michiels, civiel en militair gouverneur westkust Sumatra, o.a. 3e expeditie naar het vorstendom Bali 1849. Van der Hart is uit wraak in zijn slaapkamer vermoord, nadat zijn vrouw en dochter (Lilly) gevlucht waren.

’s Avonds heeft Wilhelm me heel prettig verrast met een Weense schommelstoel.

27 Juni Voor het eten uitgenodigd bij Jan en Emma (Lintz-Schmidt). Hanti (8 j.) kan al delingen met 3 getallen maken. De kleine kerel is werkelijk ijverig. Papa gaat in Halfweg eten (Uitspanning Scheveningen).

28 Juni Het is voortdurend heel warm. Vandaag na het eten weer naar Scheveningen gegaan. Sophie Weckerling verwacht de eerste in November

2 Juli Bertha geschreven Salatiga (Java tussen Semarang en Djokjakarta)

18 Juli In deze lange 14 dagen is er voor ons allemaal veel belangrijks gebeurd. Herman heeft zijn examen, ik kan wel zeggen, glansrijk, gehaald in één jaar, hopelijk krijgt hij nu in Indië een goede aanstelling. Als start van zijn mooie gedroomde loopbaan. Op de 15e was het tweede examen. Op de 18e de uitslag. Gustav is op de 15e met vacantie thuis gekomen, tot 31 Augustus. Vandaag hebben we de brief gekregen, dat hij gelukkig ook is overgegaan naar een hogere klas (in 1881 echter niet), nadat hij eerst nog natuurkunde moest overdoen. (KMA Breda). Dit is het enige vak waarvoor hij niet geslaagd is. G. (Guustaaf) ziet er erg goed uit.

Intussen hebben we Marie, PIIIc Henri en beide zoons 4 dagen te logeren gehad. Het viel precies middenin de spannende periode.

(in de kantlijn) 10/5 Bertha Ook van Bertha hebben we een brief van 10/5

(in de kantlijn:) 12/5 Henri en later van Henri (echtgenoot Roijen) met een reisbeschrijving van 26/5. Henri is nu de 5e kandidaat op de lijst voor kolonel. De 15e Juli ging hij naar Babakan, Zuid Java, om daar de schietoefening te leiden, terwijl Bertha in die tijd met Ernstje plus gevolg naar Madioen ging naar oom Albert en Leentje. Herman moet ons helaas al snel verlaten, 15 September op zijn laatst. de 21ste gaat er een brief naar Bertha. Ernstje, schrijft Bertha, zowel als ik, maken het goed. Henri lijdt af en toe aan koortsen.

9 Juli De laatste brief van Bertha is op 9/7 gekomen

20 Juli Brief van Adolf (Ernestines broer) . Mama is naar Schwalbach (am Tanus, kuuroord tussen frankfurt en Wiesbaden), is weer ziek geweest. Hij en C (zijn vrouw Clara) willen naar Brussel om Duitse les te geven. Clara? Haar moeder geeft maandelijks 200 francs. Geen handel meer met de Krim!

Vrijdag 16 Augustus Woensdag zijn we (14 Augustus) van onze reis teruggekomen, zijn precies 3 weken op reis geweest.

16 Augustus Herman is thuis gekomen nadat hij naar Wiesbaden geweest is. Hij nam daar afscheid van zijn grootmoeder, Adolf en Clara. Weet nog niet wanneer Herman weg moet?!!!

Korte inhoud van onze reis: Via Berlijn naar Posen. (Poznan) Heinrichau, Reuzengebergte over Cassel. Düsseldorf en weer naar den Haag terug.

23 Juli Eindelijk is het dan zover gekomen, en wij reisden de 23 ste Juli van Den Haag af, om een al heel lang geplande reis naar Duitsland te maken. Door het fortuinlijke examen van H (Herman) nog meer daartoe aangemoedigd en ook omdat hij ons zo snel moet verlaten, hebben we iets bijzonders gedaan, en wij trokken er op uit. Willem d.w.z. Papa, Herman en Guus in burgerpak, beide zoons zien er avontuurlijk genoeg uit. Herman, die ij altijd als de bekende practicus kennen, zonder ….. en zonder overjas, in linnen pak en strohoed. Guus, zijn voorbeeld volgend, maar eveneens zonder …… met zijn hoge hoed (is eigenlijk een militaire hoed met pluim), rok van fijn laken en ook zonder overjas.

Om half 3 van Den haag via Oberhausen naar Berlijn. In Oberhausen oponthoud, de jongens kochten kersen en beukennootjes, en nadat wij ons avondmaal gegeten hadden en ik mijn handen voor 50 pfennig gewassen had, stapten we voor de nacht in de slaapwagen van de nachttrein. Het grootste deel waren we gelukkig alleen, en voort ging het door de nacht over de Luneburger Heide met razende snelheid en tandenklapperend van de kou, zonder dekens, want hoewel het bijna Augustus was, was het in de nacht toch soms tamelijk koud. Bij Hannover verkwikking met koffie.

24 Juli Aankomst in Berlijn. Grootse indruk van de stad. Snel een rijtuig en op naar ons Hotel de Hambourg. Twee heel mooie kamers bel étage. Snel een (visite)kaartje naar Max (1840-? militaire arts), die toen ook snel in uniform aangelopen kwam. Kennismaking van mijn kant met de werkelijk heel lieve neef. Zelfs H. en G. mochten hem, wat veel wil zeggen. Max zit mee aan tafel in het hotel. Gelijk na het eerste halve uur een bekentenis van zijn kant, dat hij om onze Bertha (hun dochter, gehuwd in Indië) treurt, dat zijn schoonste verwachtingen voor de toekomst vervlogen zijn. Max wijkt niet meer van onze zijde en lijkt werkelijk veel sympathie voor zijn hollandse familieleden te hebben.

25 Juli Alle Berlijnse bezienswaardigheden, zoals het Panoptikum, Charlottenburg, Thiergarten hebben we bezocht.

Op dezelfde middag kennismaking met Elise, Max’s zuster en zijn half- of stiefbroer Karl en later met nog een zoon van Theodor Nietner, Hans geheten. Beide jongelui studeren medicijnen onder begeleiding van Max (beide militair arts geworden). Beide keurige jonge lui en heel goed opgevoed, voor onze zoons een waar geluk. H.(Herman) bekommert zich zeer om Elise, en ze waren in de korte tijd van ons verblijf in Berlijn werkelijk heel vrolijk door de bovenvermelde ontmoeting.

Max, Elise en Karl hebben dezelfde vader Christian Theodor Peltzer (1812-1872), maar Max en Elise zijn uit zijn 1e huwelijk met Bertha Pose, Karl uit het 2e huwelijk met Auguste Nietner.

Hans (Theodor Adolf Johannes) is een zoon van Theodor II Carl Gustav Nietner (1823-1894) uit een bekend geslacht van tuinarchitecten. Karls moeder heet Nietner, maar ook het 2e huwelijk van hun grootvader Gerhard Peltzer (1760-1824) was met een Nietner, Elisabeth Louise Wilhelmine (Lisette) (1786-1860).

Zij was de dochter van ‘Hofgartner” Christian Wilhelm Nietner (1756-1822). Gerhard had tijdens zijn 1e bezoek in Nieder Schönhausen, waar het hollandse Hof toen woonde, zijn trouwring van zijn 1e vrouw in de sneeuw verloren. Lisette Nietner heeft hem gevonden……

We bezochten onze oude tante Sophie (1816-1892) in Schönhausen met haar oude trouwe Marie. Ze zaten samen onder de kastanjeboom in het tuintje voor het huis. Nog een oud “familiestuk van bijzondere vriendschap” was erbij, de vrouw van een hoge ambtenaar. Een heel lief welkom met geïmproviseerd avondbrood, daarna een kort krachtig afscheid, nog een groet bij lamplicht en op weg, over Schönhausen weer naar het hotel in Berlijn.

25 Juli ’s Morgens na Potsdam naar oom Theodor (Theodor II Nietner 1822-1894), Theodor Peltzer was al in 1872 overleden), ook daar een heel vriendelijk welkom. Kersentaart. De vrouw van Kurt (1859), zijn zoon. Ik viel op mijn onderste delen zonder gevolgen, met de schrik vrijgekomen. Theodor ‘Hofgärtner’, rijdt ons in zijn keurige en zeer mooie jachtwagen rond in de domeinen, tot het weer tijd voor de trein wordt. Sanssouci zowel als het slot (park en slot in Potsdam, heten allebei zo), waar Frederik de Grote nog zo levendig in herinnering gebracht wordt. Daarna instappen en naar Berlijn, naar de Lenné Strasse No. 7 (Lenné ook een beroemde Gärtner/tuinarchitect) naar Max die met de koffie op ons zou wachten. Nee, dat is toch niet helemaal juist want we hebben nog wat gegeten, Wiener schnitzel met paprika, daarna reden Max en ik naar de Lenné Strasse. Elise ontving ons daar met koffie en taart. Papa met de jongens volgden.

Geschenk van hen, een zilveren medaillon met korenbloemen, die na de moordaanslag op de Duitse keizer aandacht kreeg, omdat het zijn lievelingsbloem is. Ik zal de bloemen naar Bertha in Indië sturen, want ik geloof de gedachte van haar dweperige neef te begrijpen. Foto van Bertha aan Max gegeven en sprak met hem af dat hij een foto van zichzelf zou laten maken, en dan zal ik hem, zowel als Sophie nog een kleine groepsfoto sturen. Elises medelingen over het stille en diepe verdriet van haar broer. Dahin! Dahin! (Dahin! Dahin! verlangt mein Sehnen, ich denke dein gar oft mit Tränen) (volksliedje). Max was deze laatste dag erg melancholiek!

Wij waren op de laatste (d, dag) avond naar een Berlijnse klucht in het Walhalla-Volks-Theater. Er was een grootse voorstelling van Weißbier, een volksman met vrouw en kinderen (een stuk over het Berlijnse volksleven, gratis). Daarna echter het mooiste en wonderbaarlijkste, de knappe Melousine als zeemeermin. Blijft 3 minuten onder water. Schilt een appel onder water, drinkt een fles melk die aan de tafel hangt. Kortom, schitterend zwemt ze tussen de leuningen van een stoel heen en weer. Om dit voor elkaar te krijgen ademt ze zodanig lucht in dat men het kan horen. Daarvandaan gingen we naar het park (waarschijnlijk de Lustgarten van Lenné); en daarna naar huis, om half 2.

Max was erg bedroefd en sprak maar steeds over zijn verloren paradijs. Afscheid op straat. Herman bracht met de beide neven Elise nog thuis. Kwam om half 3 pas thuis. De andere dag was Elise’s verschijnen aan het station een verrassing voor Herman, een grapje zoals ze meende.. Een leuk gedicht voor Herman over een Berlijnse kater in de Nacht. (Aquarium gezien in Berlijn) Het is nu de 27ste en voort ging het over Posen naar Buk. (Steszewo/Stenchewo, bezit Oranjes) Daar een grootse ontvangst door directeur Kleine in rok en witte handschoenen. 3 Wagens elk met 2 paarden, erepoorten, en een deputatie van de ambtenaren-kinderen van de vrouw van de inspecteur, daar ook alles met erepoorten. Zelfs de jongenskamer met bloemen, bouquetten versierd. Groot diner. Daarna wandeling. Om de meertjes Tochtje over de domeinen. De volgende dag de 28ste, Zondag naar de Poolse kerk geweest. De pastoor, of liever de provoost Schawikky (later Chavikky geschreven bij zijn bezoek in ’s Grav.), schilderachtige groep van jonge Poolse vrouwen. De vrouw van inspecteur Broschke zorgt dat ik een lijfje en kapje plus een parelketting krijg. Kleding van een Pools meisje.
Vervolgens op maandag op weg naar Racot (dichtbij Kosten), twee, nee 3 wagens. (kasteel van WI met een kolonie voor uitgeweken Hollanders en Nassauers, zoals Frederiksoord) Bezoek bij de oude heer Höllenschmidt.. Ook mag ik niet vergeten dat ik de dode gravin Potocki gezien heb, die al honderd jaar in een crypte in een open kist ligt.

29. Naar Racot: Mededeling van de Heer Kleine over zijn huiselijk ongeluk. De plannen van de bedrieglijke pastoor vallen in het water; Mevrouw K (Kleine) komt bij ons terug. Kl (Kleine) is dolgelukkig, en alles is goed en mooi. In Racot eveneens een schitterende ontvangst, met erepoorten en vlaggen, daar weer een ontvangst door de ambtenaren. Guus en Herman bestegen voor de eerste keer een rijpaard. Heel plezierig voor de jongelui. Papa heeft met de directeur over een paard voor Gustaaf gesproken, een van de politie , die dan meer dan 3 jaar bereden is (Pools ras).

31 Juli gingen Gustaaf en ik weg naar Barot over Breslau, waar we twee uur hadden om de stad per wagen te bekijken en de mogelijkheid hadden twee nieuwe koffers te kopen. De mijne heeft het na 22 jaar eindelijk begeven. Enfin, de nieuwe zal mij, als God het wil, ook evenlang dienen. Kostte 36 Mark. Op dezelfde dag naar Heinrichau. Emil en (PII 4) i Hermine (dochter) haalden ons bij het station af. E (Emil) ziet er als een Duitse professor uit, met lang haar in de nek en een bril op zijn neus. H. (Hermine) is geen mooi kind, maar erg lief en hartelijk. Zij lijkt overigens erg op de Peltzers. (Emil von Franckenberg und Proschlitz is rentmeester van Sophie, Groothertogin van Saksen, in Heinrichau) De hoofdwoning is een erg keurige villa in een tuin en uit het raam zag PII 4 Marie (zuster van Willem) ons al van ver. Marie ziet er erg slecht uit, zij heeft ook veel meegemaakt. Jammer dat haar gezondheid zo heeft geleden, anders zou het, wat de plek betreft, daar heel goed uit te houden zijn.

De jongens hebben in het slot bij mevrouw Flindt geslapen. Zij, zowel als directeur v. Bodemeyer zijn erg lief en vriendelijk voor ons geweest. B. (v. Bodemeyer) hebben een groot souper ter ere van ons gegeven. Onze Bertha kennen ze niet.

2 Augustus kwam Herman terug en een paar dagen later Papa. Wij bleven tot Vrijdag en gingen daarvandaan naar (nummers corresponderen met de kaarten) 1. Warmbrunn in het Reuzengebergte. We zijn zowel naar 2. Kemnitz geweest als naar de 3. Kochelwaterval, 4. de Josephinenhütte (glasfabriek v.a. 1842), de 5. Zackenwaterval en op de 6. Kynast 2000 voet hoog. Zowel de beide watervallen als de bergstroom en de rotsen waren prachtig. Van 1. Warmbrunn naar 7. Hirschberg, daar weer overnacht, dan over 8. Friedeberg door 9. Adersbach met een wagen en twee paarden, voortdurend stijgen en vervolgens in Adersbach een gids genomen en 2 ½ uur in de Felsenstadt (wonderlijke rotspartijen) verdwenen. Prachtig, boven tussen de rotsen op het hoogste punt Telsenen met een tochtje per boot en waterval (boven de watervallen ligt een romantisch meer met de mogelijkheid een boottochtje te maken), vervolgens na het middagmaal nog een grote rotspartij naar 10. We(c)kelsdorf, die kost twee en een half uur maar omdat ik echter te moe was, nam Papa voor mij een draagstoel met twee gidsen geloof ik nu. Beschrijven is mij onmogelijk, maar het was enorm groot en prachtig en de Doorn (bepaalde rotsformatie) zal ik nooit vergeten. Weer terug naar 11. Friedland, daarna per wagen weer tot Hirschberg en van daar naar 12. Görlitz. Twee uur oponthoud en daarna over Dresden en Leibzig naar Düsseldorf. Van daar na een nacht rust naar huis. 3 Weken zijn we op reis geweest.

Thuis troffen we, of liever vonden we nog een brief van Bertha (dochter). Een eerdere is ook al naar ons in Heinrichau gestuurd. Dus de 12e Aug een brief van Bertha uit Madioen. Herman ging van ons vandaan naar Wiesbaden naar grootmama. Adolf en Clara vergezelden hem tot Coblenz, daarna ging hij met hen weer terug naar Biebrich (een wijk in Wiesbaden zowel als een slot van de hertogen van Nassau) en kwam dus de 14e in de middag hier aan. De post voor Indië is al weg, ik denk echter nu de 23 ste via Marseille te schrijven. Sinds we van de reis terug zijn, is hier niet veel gebeurd. Willem C. (Couturier, kantoorheer bij Willem) heeft op het huis gepast en zijn vrouw, die erg aan melancholie lijdt en aan haar maag, bevond en bevindt zich nog in Scheveningen.

16 Augustus Vandaag bij Pau van der B (Burgh) geweest. Ze heeft veel aan rheumatische pijnen geleden, ze heeft ook veel hartepijn over haar kleinkind Pieteken). Ik kreeg een foto van hem zowel als van Jenny Eugenie), ook voor onze Berthel (kleine Bertha) Piet (van der Burgh, man van de overleden Eugenie) is weer verloofd en gaat in het voorjaar trouwen met Chrisje van Aalst (Huwelijk 18 april 1879, Christina Catharina Sara van Aalst)., dus toch. Zij heeft zich erover uitgelaten dat Pieteken meteen van de grootmoeder (Paulina Johanna van der Burgh-de Virieu) naar haar zou moeten komen. Nu ja, zo gaat het nu eenmaal. Het gaat tamelijk goed met Pauline, maar ze heeft bloedarmoede. Ze komen nu een paar maanden hier heen. Pau moet dan worden behandeld.

Alles wordt hier voorbereid voor de grote feesten voor het huwelijk van Prins H. en zijn bruid (24 Aug. 2e huw. prins Hendrik met Maria van Pruissen). Guus zal dan wel weer naar Breda zijn. Wat ben ik toch blij dat Herman zijn examen zo goed gedaan heeft. Ik vind dat ik je over de domheden van tante Lena (vrouw van Albert (1833- 1917) toch niet zo mag vragen. Jammer dat Albert (1830-1894) het klimaat niet verdraagt.

17. Gisteren samen met Emma, Willem en Guus naar Voorburg (Wijkerbrug) (uitspanning). Papa heeft met Guus in een bootje gevaren. 18 Zondag. Max’ dienstbode, een weduwe, heeft twee jongens in een weeshuis. Hopelijk hebben ze het goed getroffen. Vandaag zal ik naar (buurvrouw) Dielwart gaan.

18. Max geschreven en een kleine groepsfoto cadeau gedaan.

18 Zondag. Max’ dienstbode, een weduwe, heeft twee jongens in een weeshuis. Hopelijk hebben ze het goed getroffen. Vandaag zal ik naar (buurvrouw) Dielwart gaan.

18 Willems vrouw (Couturier) doet een kuur in Scheveningen. Ik ben na het eten met Herman (zoon) naar Scheveningen geweest.

19 Papa naar Amsterdam, ik liet Annette (dienstbode?) komen om over de jurken van B. (Bertha) te praten. Tegen de 15e moet de kist voor B. klaar zijn. Emma en Jan (Lintz) zijn vandaag naar Woerden naar Pau (Blaauw). Ze komen echter vanavond weer terug. Verder niets nieuws. Herman vertrekt dus niet de 24ste, maar beslist vóór 15 September hiervandaan.

19 Zojuist heeft provoost Chavikky afscheid genomen. Hij is weer naar Polen, nadat hij eerst nog naar Noorderney (Duits Waddeneiland) reisde.

22 De brief voor Salatiga moet ’s avonds op het postkantoor zijn.

21 Juli 1878 Brief aan Bertha is klaar. Emma heeft ook geschreven. Lilly (v.d.Hart) is hier geweest om te feliciteren met Hermans examen. Vanavond Tent. (zomer-sociëteit) Louis (1866-1938, Adelborst) had gehoopt bij ons te logeren, het spijt ons voor de arme jongen dat hij naar Brummen moest Brief van Adolf (1849-1901, haar jongste broer) met verzoek om logies. Het antwoord vandaag weggestuurd. Hij wordt de 8ste verwacht met Clara (zijn vrouw). Na hen moet (PIIIc) Marie (Louis moeder) uit den Helder komen

Willem is wat onwel. Ziek en koorts. Ik heb gisteren mijn ondertand laten trekken, maar dat was een dure toestand!

24. Vandaag het huwelijk van prins Hendrik met Marie, Frederik Karls dochter. Herman is vandaag naar den Helder. Clavier, Rochussen vertrekken met de Conrad (schip) naar Indië.

25. Een brief van Marie uit den Helder, Herman zou met een club studenten mee naar Southampton. Naar het graf (Zorgvliet) van Jenny (Eugenie) geweest, en we hebben het mooi gemaakt Het is een jaar geleden en wat is er in dit jaar veel gebeurd. Bunnik is als eerste klasse met lang rokkostuum hier geweest, de 1e September maakt hij zijn eerste reis naar Sourabaya en Batavia. Mevrouw (ook Pauline) van der Burgh is ernstig ziek, rheumatiek in haar lichaam, Pauline (haar dochter uit Woerden) is hier om haar te verplegen.

27 Augustus Een brief van Max vol met poëzie en dweperigheid. Hij was met Karl zijn (half)broer in het Zwitserland van Saksen (Oost Duitsland) en hij is zeer ingenomen met zijn hollandse vrienden. Hij overweegt van zijn kant om in het voorjaar bij ons te komen.

Wordt vervolgd blz 40…

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *