Onderzoek in Indonesië anno 2010

Archief Salatiga

1. Het archief van Salatiga.

Gezien de vele gepubliceerde genealogieën en stamreeksen van, met name amateur-genealogen met een Indische achtergrond, is het mijnerzijds een must geworden om het kleine beetje ervaring wat ik tijdens mijn onderzoeken in Indonesië heb beleefd te publiceren. Enerzijds om hen, die het ooit van plan zijn (en de mogelijkheid hebben!) hun onderzoek te starten, van belangrijke informatie te voorzien. Anderzijds om deze informatie te voorzien van een kritische noot en het plaatsen van een noodkreet, naar zowel de Indonesische als de Nederlandse verantwoordelijke instanties.

Het gaat niet alleen om een belangrijk stuk geschiedenis, waar een (Indisch) stamboomonderzoek in feite over gaat maar vooral om een schat aan waardevolle, historische gegevens en documenten uit het (weliswaar) koloniaal verleden welke NIET en NOOIT verloren mogen gaan! Uiteraard is een adequaat behoud en beheer van de archieven ook een geldkwestie. En er is al veel aan archiefstukken door Nederland gefilmd maar naar mijn mening nog niet ALLES. En als daar niet gauw iets aan wordt gedaan dan moeten we helaas met lede ogen aanzien, dat onze historie, met al onze roots, langzaam en voorgoed verloren zal gaan! Willen we dat? Ik mag toch aannemen van niet, alle bezuinigingen ten spijt! Maar nog erger: zij die geboren zijn in het voormalig Nederlands Indië en in Nederland willen hertrouwen krijgen dan een dik probleem als hun originele geboorteakte, wat nog steeds hier ligt opgeslagen, langzaam aan het vergaan is door onvoldoende of ondeskundige opslagmogelijkheden.

Tijdens mijn spaarzame en tijdrovende onderzoeken, enkele jaren geleden, ben ik eerst begonnen in het Arsip Nasional te Jakarta. Ik heb e.e.a. reeds voorbereid via de website van het Arsip en het CBG te Den Haag. Met de verkregen informatie, waarin ik er volledig van overtuigd was dat te vinden wat ik zocht, ben ik vroeg in de morgen, net na de openingstijd het, overigens prachtige, gebouw binnengegaan. Via de receptie werd ik verwezen naar een afdeling waar de documenten van o.a. de VOC tijd te vinden moeten zijn en de diverse akten van de burgerlijke stand. Ik dacht in 1e instantie dat HEEL Java (en overige eilanden!) hier te raadplegen zou zijn………….helaas zo werkt dat niet. Grotendeels is hier alleen dat van het voormalige Batavia te raadplegen.

Alle andere stukken liggen bij de plaatselijke archieven van de steden, verspreid over het hele continent; van een echt archief kun je eigenlijk niet spreken. Alle historische documenten en stukken liggen bij de gemeentelijke instellingen (Burgerlijke stand of te wel: Catatan Sipil) van die betreffende stad. Dat was in Jakarta dus al een 1e teleurstelling. De 2e teleurstelling was de kennis en deskundigheid van het aanwezige personeel, met alle respect voor hun vriendelijke en welwillende medewerking! Om het kort te houden werd ik, naar mijn gevoel, van het kastje naar de muur gestuurd…….Ik werd volgestopt met of verwezen naar stellingen, vol boekwerken, waar de diverse Indexen te raadplegen zijn.

De 3e teleurstelling: Als ik dan eindelijk de bewuste informatie heb gevonden in de index en het bewuste bestelbriefje invulde (volgens die index!) en het weer had afgegeven aan de betreffende balie, kreeg ik helaas niet wat ik gevraagd had (!?). Als ik met handen en voetenwerk eindelijk kon duidelijk maken wat ik verlangde (met verwijzing naar die index!) dan ging men naar het betreffende magazijn terug (hoopte ik). Even later kwam men alweer terug………met een vriendelijke glimlach en lege handen…………..Zeer frustrerend. Wat mij ook tegenviel was het feit dat men, niet zoals hier in Nederland, ZELF alles kan raadplegen en/of zoeken: het bestelde wat daadwerkelijk geleverd werd mag men n.l. ZELF aan tafel doornemen.

Hier is dat zeker niet het geval. Als je het geluk hebt dat het gevraagde is gevonden dan mag je blij zijn als je het mag inzien (!?), maar dan alleen bij de betreffende balie en nog steeds in handen van de “archivaris”. Zelf aanraken e.d. is uit den boze! En dan het verzoek om een kopie……..Absurde bedragen worden er gevraagd! Waarom niet een overzicht met tarieven vraag ik mij af? Je krijgt het gevoel bestolen te worden. Resumerend: het Arsip Nasional was na een dag al een zware teleurstelling dat ik er maar vanaf zag om meerdere keren te gaan. Bovendien: het verkeer is in Jakarta al zodanig aan het verstikken, dat het ernaar toe rijden al een groot stuk frustratie oplevert. Nee, ik vraag me dan af wat de functie van dat Arsip dan eigenlijk inhoudt? Zijn zij er voor de mensen of is het omgekeerd??

Vervolgens: Yogyakarta (Djogdjakarta): om mij beter “te wapenen” nam ik hulp in de armen van een student (Nederlandse geschiedenis en taal!) uit die plaats. Hij assisteerde mij en had m.i. al enige ervaring; ten 1e wist hij de (lange) weg naar het gemeentehuis en ten 2e had hij, wellicht vanwege zijn studie, daar al enige bekendheid verworven want sommigen reageerden als zodanig. In ieder geval: Ik kreeg snel wat ik zocht, weliswaar ook van een afstand (!?) te zien/te lezen, maar een kopie was geen probleem; uiteraard niet want omgerekend was het bijna € 3,- per stuk! Wel kreeg ik ze mooi voorzien van een paar stempels en handtekeningen; zeer indrukwekkend voor een akte van 1911…….Ik wilde eigenlijk meer kopieën, van overige overleden verwanten, maar gezien de vraagprijs werd het mij toch te gortig. Was het maar zoals in NL, nu: dat je ze meestal gratis kunt downloaden……Nee, dit is in dit land een goudmijntje als er nog meer klanten als ik komen met een dergelijke hobby!

2. Dossiers in Salatiga.

Enkele dossiers in Salatiga

Dit jaar op de terugweg van Jakarta naar Bali, “even een tussenstop” in Salatiga: vol hoop en na een lange en vermoeiende treinreis eindelijk aangekomen. Een hotel op loopafstand genomen (op deskundig advies van de taxichauffeur) van het plaatselijke gemeentehuis. De 1e teleurstelling: de betreffende “archivaris” was al naar huis (rond 14:00 uur!); morgen mag ik weer terugkomen, op afspraak en dan om 08:00 uur stipt! Nou, dan maar een beetje de stad verkennen, lopend en met de betjak. Een verademing vergeleken met Jakarta: de rust, het verkeer, het vuil, de mensenmassa’s, maar vooral het verkeer……De volgende dag uiteraard op tijd; de “archivaris” stond mij al op te wachten. Tot mijn stomme verbazing mocht ik met hem het “archief” in……Nou ja, “archief”: een piepkleine ruimte van ca. 3 bij 7 meter, voorzien van een paar stellingen, meer was het niet echter wel voorzien van airconditioning. Ik vroeg naar de overlijdensakten van het jaar “1880”: hij bood mij aan zelf te gaan zoeken want hij wist het toch niet te vinden; hij verontschuldigde zich dat hij geen Nederlands kon……..m.a.w.: de benamingen van alle in het Nederlands opgemaakte akten (geboorte, huwelijk, scheiding, overlijden) zeiden hem allemaal niets!?

Tja, daar stond ik dan: in een paar uur tijd moest ik zegge en schrijve 2 stellingen vol akten, die allemaal door elkaar lagen of stonden, eerst een voor een doornemen………Ben maar eerst begonnen met het maken van een systeem: alle diverse akten sorteren op gebeurtenis en datum en alle kaften voorzien van een vertaling in het Maleis. Zodat hij in het vervolg weet waar de akte over gaat en wat de inhoud is. Toen ik daarmee klaar was kon ik het zoeken starten………helaas: niets te vinden; van de BS 1880 was slechts een dun exemplaar te vinden ( de akten van de laatste paar weken van 1880); een heel bestand aan overlijdensdocumenten van de periode januari 1879 tot en met half december 1880 is gewoonweg onvindbaar, weg, verdwenen! Ik kon mijn oren en ogen niet geloven met de verklaring: waarschijnlijk verdwenen tijdens een van de vier verhuizingen in die tussentijd! Maar wat erger is waar mijn blik op viel: diverse akten zijn al aan het vergaan of worden aangevreten door ongedierte…….M.a.w.: dit is een overduidelijk bewijs dat onze geschiedenis (Nederlands-Indische geschiedenis) domweg vernietigd wordt en daardoor in de vergetelheid gaat geraken; in de toekomst weet niemand meer iets van onze voorouders……dit vind ik niet alleen beangstigend maar ook kwetsend naar onze voorouders toe! Dat hebben ze niet verdiend, de zwarte kant van die geschiedenis ten spijt! Waarom die interesse om alle historische stukken te behouden en te willen beheren en toch weer die desinteresse voor een adequaat beheer? Waarom, vraag ik mij af, wordt dit niet gewoonweg overgedragen aan Nederland, desnoods voor een “zachte prijs”……………?? Waarom doet Nederland niets? Er liep toch een 10-jarig project om ALLES te filmen?? Of is alleen dat op film gezet wat enigszins (Nederlands) belang heeft, in welke vorm dan ook, behalve de overige (onze familie) documenten? Wie in de politieke bank zou zich geroepen voelen of zou die verantwoordelijkheid op zich willen nemen??? Of zal het wederom moeten uitlopen op eigen Indisch-Nederlands initiatief?

P.D. Mollet

P.S.: voor hen die voor de eerste keer naar dit land reizen: neem je vooral de TIJD want reizen is in alle gevallen een kwestie van geduld en tijd en toch de moeite van het proberen waard!